به نقل از «فرارو»

رد اظهارات دکتر سروش توسط احمد زیدآبادی درباره پیامبر اسلام

تاریخ انتشار: ۲۲ شهریور ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۸۶۷۵۸۲۵

احمد زیدآبادی در روزنامه هم میهن نوشت: در کلاس درسی که با عنوان «روشنفکری دینی: امکان یا امتناع؟» برگزار می‌کنم، جوانی در پایان کلاس با حزن و اندوهی در کلامش گفت؛ شیفتۀ بحث‌های مربوط به سازگاری اسلام با دموکراسی و حقوق بشر توسط جناب دکتر عبدالکریم سروش بوده است، اما از زمانی که دکتر سروش پیامبر اسلام را به‌عنوان رهبری اقتدارگرا معرفی کرده، دچار بحران فکری شده و نمی‌داند چگونه می‌تواند به ذهنش انسجام دهد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

جوان راه چاره می‌جست.

در پاسخ به او گفتم؛ جناب دکتر سروش به نظرم حق مطلب را ادا نکرده و در توضیح نظر خود دچار خلط مبحث شده است.

اگر اقتدارگرایی را چه در حوزۀ شخصی و چه در حوزۀ سیاسی، تلاش برای سلطه بر ذهن و زندگی دیگران از راه به کارگیری زور تعریف کنیم، همانا که شأن و سلوک پیامبر اسلام از آن کاملاً به دور بوده است.

برای فهمِ صحیحِ رفتار سیاسی پیامبر اسلام، نقلِ کلامی از بلِز پاسکال ریاضی‌دان و فیلسوف فرانسوی در قرن ۱۷ بسیار کمک‌کننده است. به گفتۀ پاسکال، قدرت بدون عدالت، ظالمانه است و عدالت بدون قدرت، دست‌بسته و ناتوان!

واقعیت این است که پیامبر اسلام دو شأن متفاوت داشته است. او از یک طرف، به‌عنوان پیامبر مبدع مفهومی از عدالت برای بشریت بوده و از طرف دیگر به‌عنوان یک رهبر سیاسی، در جهت تحقق آن مفهوم در مناسبات خاص قبیلگی زمان خود تلاش کرده است.

به بیانی دیگر، پیامبری محمد (ص) منبعث از تجربۀ باطنی شگرفش بوده و رهبری سیاسی او از بیعت سران دو قبیلۀ اوس و خزرج و سپس عقد قراردادی اجتماعی با عموم قبایل ساکن مدینه اعم از مسلمان و یهودی و مشرک نشأت گرفته است. بنابراین، محمد (ص) یک رسالت اخلاقی و معنوی و یک وظیفۀ مدیریت و ادارۀ مدینه را به عهده داشته که از هم سوا بوده‌اند و به لحاظ منطقی می‌توانسته‌اند در یک فرد واحد جمع نشوند.

محمد در مقام پیامبری، مفهومی از عدالت را ترویج کرده که به‌طور بالقوه از قابلیتِ بسط و گسترشِ این مفهوم برای تطبیقِ مؤلفه‌های آن با تطورات فکری و وجدانی انسان در طولِ تاریخ حیات بشر برخوردار بوده است. از این جهت، پیامبر صرفاً اهل ابلاغ بوده و کمترین اکراه و اجباری در کارش راه نداشته است.

محمد در مقامِ مدیر شهر مدینه، اما برای تحقق مفهوم عدالتِ مورد نظرش، نیازمند سازمانی از قدرت مشروع بوده و بدون ایجاد این سازمان، اساساً امکان ادارۀ شهر را نداشته است. بنابراین، او در مقامِ اجرا، هم درصدد تحقق عملی صورتِ بالفعلِ عدالتِ مورد نظرش به‌عنوان امری نسبی و ممکن و متناسب با مناسبات قبیلگی عصر خود بوده و هم برای تحقق آن، به همان ابزار‌ها و وسائلی نیاز داشته که در سیاست از آن گریزی نیست و بدون آن‌ها اساساً ادارۀ جوامع در هر روزگارانی به امری غیرممکن تبدیل می‌شود.

بنابراین، پیامبر اسلام (ص) طبق کلام پاسکال عمل کرده است یعنی برای آنکه عدالت، ناتوان و دست بسته نماند، سازمانی از قدرت مشروع برای حفاظت از آن پدید آورده است. این عقلانی‌ترین و مشروع‌ترین کاری است که یک رهبر سیاسی باید انجام دهد. در این مقام نیز پیامبر هرگز خود را به مردم مدینه تحمیل نکرده است.

سران اوس و خزرج خود داوطلبانه به حوالی سرزمین منا رفتند و درحالی‌که محمد (ص) در دعوت خود در زادگاهش مکه ظاهراً به بن‌بست رسیده بود، با او در عقبه بیعت کردند و به یثرب فراخواندند. در یثرب نیز پیامبر با تمام قبایل ساکن شهر اعم از مسلمان و مشرک و یهودی قراردادی بست که به گفتۀ دکتر حسین بشیریه به نقل از ژان‌ژاک‌روسو، نخستین قرارداد اجتماعی تاریخ بشر بوده و روسو خود نیز از آن الهام گرفته است.

طبعاً نزدِ آن دسته از کسانی که تاریخ بشر را به دوران گسسته از هم تقسیم می‌کنند، این نوع بحث‌ها محلی از اعراب ندارد. آن‌ها به‌خصوص بین دنیای مدرن و عصرِ پیش از آن، چنان دره‌ای ژرف و پهناور فرض می‌کنند که هرگونه قیاسِ مفاهیم سیاسی و اجتماعی بین دو دوره را به کلی غیرممکن می‌کند. باور به این حد از گسست، با عقل سلیم ناسازگار است، زیرا اولاً ناخواسته فرض را بر این می‌گذارد که گویی طبع و سرشت بشر با آغاز مدرنیسم استحاله شده و بشری نو و از هر حیث متفاوت با اجداد خود، پدید آمده است.

ثانیاً، تتبع و تحقیق در تاریخ تطور فکر بشر را هم یکسره باطل و عبث می‌سازد، زیرا چگونه می‌توان با موجوداتی ارتباط ذهنی و فکری برقرار کرد درحالی‌که به‌زعم این دسته از افراد فقط در شکلِ ظاهر شبیه ما بوده‌اند و ذهنیت‌شان به کلی متفاوت از ما بوده است؟

اگر قرار باشد طبق نظر این افراد عمل شود، تمام آثارِ متفکران و فلاسفه و پیامبران و اندیشه‌ورزان و هنرمندان پیش از قرن ۱۶ یا ۱۷ را باید از میراث بشری حذف کرد!

طبعاً همانطور که همچنان می‌توان آثار افلاطون و ارسطو را خواند و نسبت افکار آن‌ها با سیاست مدرن را سنجید، دربارۀ پیامبران و حکمای مشرق‌زمین نیز می‌توان همین کار را کرد. در این سنجش، قرار نیست فکر و ابتکار امروزیان را به فکر و عمل دیروزیان تقلیل داد، اما به‌طور قطع می‌توان نسبت آن دو را با هم تعیین و تبیین کرد و شباهت‌ها و اختلاف‌ها را از هم بازشناخت.

منبع: فرارو

کلیدواژه: احمد زید آبادی عبدالکریم سروش قیمت طلا و ارز قیمت موبایل پیامبر اسلام

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت fararu.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «فرارو» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۸۶۷۵۸۲۵ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

جنبش‌های سده‌های دوم و سوم هجری بیش‌تر تقابل ایرانی – ایرانی بود نه ایرانی - عربی

ماهرخ ابراهیم‌پور: نشست نقد و بررسی کتاب «پیامبران بومی‌گرای ایران در سده‌های آغازین اسلام (شورش‌های دهقانی و زردشتی‌گری محلی)» اثر پاتریشیا کرون با ترجمه کاظم فیروزمند چهارشنبه ۱۲ اردیبهشت با حضور علی بهرامیان، محقق و پژوهش‌گر تاریخ اسلام در خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد. این کتاب سال ۲۰۱۴ در آمریکا منتشر شد که در زمان چاپ آن مولف فوت شده بود و سال ۱۴۰۳ که در نشر «نامک» به چاپ رسید، کاظم فیروزمند، مترجم آن در قید حیات نبود. در این نشست طبق اعلام قبلی قرار بود، روزبه زرین‌کوب، استاد گروه تاریخ باستان دانشگاه تهران، حضور داشته باشد که نتوانست حضور پیدا کند.

پاتریشیا کرون در سال ۱۹۴۵ در دانمارک به دنیا آمد و در دوران نوجوانی به مطالعه و شناخت سرزمین‌های دور علاقه‌مند شد. کرون پیش از ورود به دانشگاه به سه زبان آلمانی،‌ انگلیسی و فرانسوی تسلط پیدا کرد. رشته‌ی تاریخ خاورمیانه را برای تحصیل در دانشگاه برگزید، در سال ۱۹۷۴ مدرک دکترا گرفت، و پس از دریافت بورس تحقیقاتی، نخستین پژوهش‌های خود درباره‌ی تاریخ خاورمیانه و اسلام را آغاز کرد. تاکنون نزدیک به ۱۰ عنوان کتاب از کرون منتشر شده است. کتاب «هاجرگرایی» که از دل تز دکترای وی بیرون آمده است سوءتفاهم‌برانگیزترین کتاب او به شمار می‌آید. «تاریخ اندیشه سیاسی در اسلام» از دیگر آثار این صاحب‌نظر فقید، در سال ۲۰۱۲ منتشر شد. «خلیفه خدا»، «غلامان اسب سوار»،‌ «تجارت مکی و ظهور اسلام»، «جوامع ماقبل صنعتی» و «تاریخ اندیشه سیاسی در اسلام» نیز از دیگر کتاب‌های این ایران‌شناس است. کرون همچنین ۷۰ مقاله شامل ۱۰ مقاله‌ی در زمینه ایران‌شناسی منتشر کرده است.

علی بهرامیان، پژوهش‌گر تاریخ و رئیس بخش اسناد مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی در بررسی کتاب «پیامبران بومی‌گرای ایران در سده‌های آغازین اسلام (شورش‌های دهقانی و زردشتی‌گری محلی)» گفت: دوره‌ای که پاتریشیا کرون به آن پرداخته، زمان انتقال حکومت از امویه به عباسی است که در آن ایرانی‌ها نقش عمده‌ای داشتند. تحرکات ابتدا از کوفه آغاز شد و پس از آن با هوشمندی خاصی به خراسان (شرق ایران) انتقال پیدا کرد و به جایی رسید که در سال ۱۳۲ هجری سپاهی که ابومسلم خراسانی به سمت کوفه فرستاد، توانست این شهر را فتح و خلاقت اموی را ساقط کند.

او افزود: در این دوره اتفاقی که رخ داد و کم و بیش تا دروه‌ی بعد از مامون هم ادامه پیدا کرد؛ شکل‌گیری سلسله جنبش‌ها و قیام‌هایی به‌ویژه در شرق ایران بود. ابتدا قیام به‌آفرید زرتشتی بود. او در دین زرتشتی اصلاحاتی را انجام داد. طبق روایت‌ها موبدان زرتشتی نزد ابومسلم رفتند و گفتند این فرد دین ما و شما را فاسد کرده است و ابومسلم هم لشکری فرستاد و او را در نزدیکی به گمانم تربت‌جام سرکوب کرد. بعدی قیام ابن‌مقنع و استادسیس است و یوسف البرم و در نهایت بابک که نزدیک به بیست سال در آذربایجان مقاومت کرد اما در انتها از سوی عباسیان شکست خورد و عاقبت افشین توانست بابک را دستگیر و قلعه‌ی او را تسخیر کند.

این محقق تاریخ اسلام عنوان کرد: لذا این دوره در تاریخ اسلام دوره‌ی به‌خصوصی است و افرادی هم که در آن ایفای نقش کرده‌اند، ویژه‌اند. این موضوع بارها از سوی مورخان و پژوهش‌گران به صورت اجمالی و تفضیلی تحقیق و بررسی شده است از جمله غلامحسین صدیقی در کتاب «جنبش‌های دینی ایرانی: در قرن‌های دوم و سوم هجری»، عبدالحسین زرین‌کوب در «دو قرن سکوت» و «ایران بعد از اسلام» و خود پاتریشیا کرون در مقاله‌ی «ابن‌مقنع و سپیدجامگان» - که به صورت انفرادی به یکی از این جنبش‌ها پرداخت و در ایران محقق محترم مسعود جعفری جزی آن را به صورت یک کتاب در انتشارات ماهی به چاپ رساند.

علی بهرامیان چرا با طرح این پرسش که «چرا این جنبش‌های سیاسی مهم است؟» ادامه داد: پژوهشگران خارجی و ایرانی بارها به این پرداخته‌اند ‌که چه موضوعی به لحاظ سیاسی باعث می‌شد این اشخاص دست به قیام بزنند و کسانی را دور خودشان گرد بیاورند و فعالیت‌هایی هم داشته باشند و پس از آن سلسله عقایدی که به آن‌ها نسبت داده می‌شود به چه ترتیب است؟ به لحاظ صحت و سقم در چه وضعیتی است؟ همه‌ی آن‌چه به آن‌ها نسبت داده شده از اباحه‌گری (اشتراک در اموال و زنان و...)، ادعای نبوت و حلول همه در هاله‌ای از ابهام قرار دارد و اغلب مورخان به صورت کلی به آن‌ها می‌نگریستند و این موضوع بررسی نشده که آیا این عقاید در ایران سابقه داشته و می‌توان برای آن‌ها نمونه‌هایی پیدا کرد؟ به لحاظ سیاسی چه انگیزه و رویکردی داشتند؟ آیا می‌خواستند خلیفه را ساقط کنند یا مانند بابک و مازیار آن‌طور که ادعا شده ایران را به دوره ساسانی برگردانند؟

او ادامه داد: در واقع در پی یافتن پاسخ پرسش‌های بالا مورخان ایرانی به کلی‌گویی بسنده کرده و مدعی‌اند آن‌چه به این قیام‌ها نسبت داده می‌شود، تهمت است؛ اما کسی توضیح نمی‌دهد چرا چنین تهمت‌هایی به این نوع جنبش‌ها وارد شده است؟! لازم بود یک محقق این موضوع را بشکافد و از منظر انواع و اقسام منابع تحلیل کند. پاتریشیا کرون، مولف ««پیامبران بومی‌گرای ایران در سده‌های آغازین اسلام (شورش‌های دهقانی و زردشتی‌گری محلی)» فارغ از این‌که با دیدگاه‌هایش در این کتاب موافق باشیم یا نه، تقریبا چنین رویکردی را اتخاذ کرده و در چهار فصل به بررسی موضوع از منظر منابع گوناگون پرداخته و کار دشواری را پیش برده است...

مدیر بخش اسناد مرکز اسناد دایره‌المعارف بزرگ در پایان اظهار داشت: درباره‌ی جنبش‌های ایرانی قرن دوم و سوم رازهای زیادی وجود دارد که به احتمال زیاد ریشه در ایران عهد ساسانی دارد. به عبارتی در آن جامعه‌ی پرجنب‌وجوش دوره‌ی خسروپرویز بعد از اتمام جنگ‌های سی‌ساله، بحران‌های اقتصادی و آمدن اعراب (به نظر) سرپوشی روی آن‌ها گذاشته شده که یک‌دفعه در عهد عباسی مانند زنجیری پاره شد. تقابل در این جنبش‌ها، بیش‌تر از این‌که جنبه‌ی ایرانی – عربی داشته باشد، جنبه‌ی ایرانی – ایرانی دارد. این نکته‌ی بسیار مهمی است؛ چون طبقه‌ای از باقی‌مانده‌ی دیوان‌سالاران و موبدان ساسانی بیش‌ترین مشکل را با این جنبش‌ها داشتند. این مسائلی که ذکر شد بررسی جنبش‌ها از لحاظ سیاسی است، اما از لحاظ التقاطی، پاتریشیا کرون در فصل دوم و سوم کتاب به بررسی آن اهتمام ورزیده است.

۲۵۹

برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل‌ رویدادهای ایران و جهان اپلیکیشن خبرآنلاین را نصب کنید. کد خبر 1902325